Σε γενικές γραμμές, η παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική της Ευρυτανίας δε διακρίνεται για τα ογκώδη στοιχεία. Όλα τα κτίσματα, οποιασδήποτε χρήσης, δεν έχουν τις διαστάσεις που βρίσκουμε σε ανάλογα κτίσματα άλλων περιοχών, που είναι κατασκευασμένα την ίδια χρονική περίοδο. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν είναι όλα ντόπια, δηλαδή πέτρα και ξύλο. Ελάχιστα είναι τα σιδερένια αντικείμενα που συναντάμε, κι αυτά κυρίως διακοσμητικά, ενώ το πήλινο κεραμίδι είναι δυσεύρετο.
Όλες οι κατασκευές είναι αισθητά επηρεασμένες από το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο είναι ενταγμένες. Εξ άλλου, η υιοθέτηση στοιχείων από το περιβάλλον και η προσαρμογή τους στην αρχιτεκτονική, είναι φαινόμενο ιδιαίτερα αισθητό στις ορεινές απομονωμένες περιοχές. Τα σπίτια είναι λιτά, φτιαγμένα από πέτρα και ξύλο σχεδόν αόρατα από μακριά, πάντα όμως σοφά προσανατολισμένα, έτσι ώστε να εκμεταλλεύονται τον λιγοστό ήλιο του χειμώνα. Οι εκκλησίες, μικρές χωρίς τρούλο και πάντα ρυθμού Βασιλικής και Βυζαντινού. Τα γεφύρια πέτρινα, με επίπεδες ράχες τις περισσότερες φορές, θεμελιωμένα πάνω σε βράχια για να μην παρασύρονται από τις κατεβασιές των ποταμών. Τα καλντερίμια, δουλεμένα έτσι που να έχουν κατά διαστήματα τοποθετημένες εγκάρσια στο έδαφος πέτρες, για προστασία ανθρώπων και ζώων από γλιστρήματα στον πάγο, αλλά και σαν αναβαθμούς λόγω του επικλινούς εδάφους. Οι κρήνες, εκτός από τις κούπες για τους ανθρώπους, έχουν χώρο όπου μπορούν να πίνουν νερό και τα υποζύγια, τα μοναδικά μέσα μεταφοράς τις εποχές εκείνες. Βρύσες, νεροτριβές και μαντάνια είναι σχεδόν πάντα στεγασμένα, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τις ημέρες που οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες .Κατά περιόδους, όταν επαναπατρίζονταν οι πρώτοι μετανάστες, χάρη στα χρήματα και τις επιρροές που αυτοί έφερναν μαζί τους από τα αστικά κέντρα της εποχής και κυρίως από την Κωνσταντινούπολη, οι κατοικίες που χτίζονταν, γίνονταν περίπλοκες, με περισσότερα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία.. Επίσης, οι δωρεές που δίνονται για εκκλησίες και για κοινωφελή κτίρια είναι μεγάλες, έτσι όταν τα χρήματα διατίθενται για εξ αρχής κατασκευές, αυτές είναι πιο προσεγμένες και με μεγαλύτερες διαστάσεις.
Οι μαστόροι που αναλαμβάνουν να χτίσουν τα μεγαλύτερα έργα, είναι Ηπειρώτες. Βέβαια, υπάρχουν και οι ντόπιοι, αλλά τη μεγαλύτερη φήμη έχουν οι Πυρσογιαννίτες και οι Τζουμερκιώτες μαστόροι, οι οποίοι έχουν φτιάξει στην Ευρυτανία πολλές και σημαντικές κατασκευές. Το γεγονός αυτό έχει σαν αναπόφευκτη συνέπεια ο αρχιτεκτονικός ρυθμός και νοοτροπία της περιοχής μας να έχει επηρεαστεί βαθύτατα από τον αντίστοιχο της Ηπείρου.
Αρχίζουν λοιπόν να κατασκευάζονται μοναστήρια όπως της Τατάρνας, της Βράχας και της Στάνας, καθολικά μοναστηριών όπως του Προυσού και της Σωτήρας, καθώς και εκκλησίες σε πολλά από τα χωριά μας.
Επίσης, Πυργόσπιτα στον Μαραθιά, αρχοντόσπιτα στη Βίνιανη και τους Κορυσχάδες, υπέροχα λαϊκά σπίτια στους Δομιανούς, στη Γρανίτσα, στο Μεγάλο και στο Μικρό Χωριό. Την εποχή αυτή, στήνονται μεγάλα γεφύρια, όπως της Τατάρνας και του Μανώλη, του Δεσπότη και του Γαύρου. Το κάθε χωριό έχει αρκετούς νερόμυλους και νεροτριβές, ενώ διάσπαρτα σε κάθε δρόμο είναι τα πεζούλια, οι κρήνες, τα εικονοστάσια και τα εξωκλήσια.Είναι φυσικό ότι μία απλή αναφορά στα έργα μιας περιόδου τεσσάρων αιώνων περίπου, δεν είναι δυνατόν να συμπεριλάβει όλα τα κτίσματα. Θα ήταν όμως σίγουρα παράλειψη να μην αναφέρουμε και τα μεμονωμένα διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία που συναντάμε σε, κατά τα άλλα, απλές κατασκευές. Έτσι, βρίσκουμε υπέροχα υπέρθυρα, λιθανάγλυφα, εξώστες, ταβάνια, κάγκελα, αυλόθυρες, υδρονομείς, κόγχες σε τοίχους κλπ. που, από μόνα τους κι αυτά, αφήνουν ένα άρωμα πολιτισμού.
.png "English"){kind=small}
