ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΤΕΜΠΛΑΣ ΣΤΟΝ ΑΧΕΛΩΟ.

Το γεφύρι της Τέμπλας βρίσκεται στον Αχελώο, και ενώνει τα χωριά Τοπόλιανα της Ευρυτανίας και Βρουβιανά του Βάλτου. Χτίστηκε το 1909 από τον Ηπειρώτη μάστορα Νικόλαο Σούλη, με χρηματοδότηση του Βαλτινού πολιτικού Νικολάου Στράτου. Όλο το έργο κόστισε εβδομήντα πέντε χιλιάδες (75000) δραχμές ενώ το μεροκάματο που έπαιρναν οι εργάτες ήταν εβδομήντα πέντε (75) δεκάρες. Τα σχέδια και τα λοιπά έγγραφα που αφορούσαν στην κατασκευή του γεφυριού βρίσκονται στο Μεσολόγγι, που ήταν η πρωτεύουσα της περιοχής την εποχή εκείνη. 17
Οι εργασίες κατασκευής του κράτησαν τρία χρόνια, από το 1908 έως το 1911 18, έτος στο οποίο πιθανότατα αποπερατώθηκε το γεφύρι. Μπορούμε να διαβάσουμε τα γράμματα που χαράχτηκαν πάνω σε μία πέτρα του γεφυριού, όσο το έχτιζαν οι μαστόροι: «Χ...ΣΤΕ 1909 ΑΕΓ 10», που μάλλον μεταφράζεται ως: «Χτίστηκε 1909 Αυγούστου 10».
Το όνομά του τόσο το γεφύρι όσο και ολόκληρη η περιοχή, το πήραν από την λέξη «Τέμπλα», που σημαίνει μονοκόμματος κορμός από έλατο. Πράγματι, πριν την κατασκευή του σημερινού γεφυριού, ένωνε τις δύο όχθες του Αχελώου ένα ξυλογέφυρο φτιαγμένο από έναν μόνο κορμό ελάτου: «Προ αμνημονεύτων χρόνων ο πληθυσμός που κατοικούσε στον ορεινό Βάλτο και την ορεινή Ευρυτανία, ένεκα του μεγάλου ποταμού που είναι ανάμεσά τους, δεν μπορούσε να επικοινωνήσει, ιδίως το χειμώνα. Κατά το 1800, φτιάξανε μια ξύλινη γέφυρα και την βάψανε πράσινη για να μην σαπίσει. Τόλεγαν τότε «στην πράσινη γέφυρα».
Λίγα χρόνια βάσταξε αυτή η συγκοινωνία και μετά, τη γέφυρα την πήρε η φουρτούνα του ποταμού. Κατά το 1900, φέρανε μια τέμπλα ελάτινη. Ήταν τόσο μεγάλη, ώστε χρειάστηκαν 60 περίπου άνδρες για τη μεταφορά και τοποθέτηση. Έτσι γινόταν η συγκοινωνία. Το ξύλο εκείνο σάπισε και ένας τσοπάνος, ο Φώτης Ματσιούλας, που περνούσε με 47 γίδια, έπεσε στο ποτάμι όταν έσπασε η τέμπλα. Τα γίδια πνίγηκαν, αλλά ο Φώτης, που ήξερε κολύμπι, σώθηκε.
Το μέρος και η γέφυρα από τότε ονομάστηκαν «Τέμπλα» και «Γέφυρα Τέμπλας». Το 1908, επί πρωθυπουργίας του Νίκου Στράτου, ή όταν ήταν βουλευτής, δεν θυμάμαι ακριβώς, έφερε το θέμα στη βουλή και αποφάσισαν να γίνει η μεγάλη αυτή πέτρινη γέφυρα που τέλειωσε σε τρία χρόνια (1911)». 19
Το σχήμα του γεφυριού είναι περίεργο και γι’ αυτό μοναδικό 20, με ένα κεντρικό τόξο να γεφυρώνει τις δύο όχθες και άλλα πέντε τόξα από τη μία και τρία από την άλλη να ανυψώνουν τη ράχη του, έτσι ώστε η διάβασή του να γίνεται αρκετά ομαλή. Τα επιπλέον αυτά τόξα στηρίζονται είτε επάνω σε κολώνες, είτε επάνω στο κεντρικό τόξο και λειτουργούν ουσιαστικά σαν ανακουφιστικές οπές, κάθε φορά που τα νερά του Αχελώου ανεβαίνουν. Έτσι, το γεφύρι δεν καταπονείται από την πίεση που θα ασκούσε επάνω του μεγαλύτερη από την κανονική ποσότητα νερού.
Όλο το οικοδόμημα είναι φτιαγμένο με πελεκητές πέτρες, ενώ οι δύο προσβάσεις του οδηγούν με ελαφρά ανηφορική κλίση τους περαστικούς αλλά και τα αυτοκίνητα από την μία πλευρά του ποταμού στην άλλη. Σε όλο το μήκος του και από τις δύο πλευρές, έχει προστατευτικά πεζούλια, τα οποία αρχίζουν από μηδενικό ύψος στις δύο τους άκρες και στη μέση του γεφυριού υψώνονται στο ένα μέτρο. Ενδιαφέρον προκαλεί το περίτεχνο σκάλισμα που έχουν τα πεζούλια αυτά στα σημεία που αλλάζουν κλίση. Εκεί, ο τεχνίτης τοποθέτησε κυβικού σχήματος πέτρες με πυραμιδοειδές τελείωμα στο πάνω τους μέρος. Επίσης, η βάση από τα πεζούλια προεξέχει και σχηματίζει «νεροχύτη» 21 για προστασία του γεφυριού από τα νερά της βροχής.
Το γεφύρι της Τέμπλας από το 1911 μέχρι σήμερα, έχει περάσει αρκετές περιπέτειες. Αρχικά, το 1927 «μεγάλη πλημμύρα την «έκοψε» από το ένα μέρος 15 μέτρα περίπου. Ο κόσμος άρχισε πάλι να υποφέρει. Τα κοινοταρχεία Ευρυτανίας και Βάλτου με υπομνήματα, παρακλήσεις αναφορές προς την κυβέρνηση κατόρθωσαν να έλθουν μάστοροι και να την φτιάξουν όπως πρώτα. Το 1946 - 47, με τον εμφύλιο πόλεμο, οι αντάρτες του Άρη βάλανε νάρκα να την «κάψουν». Έσκασε η νάρκα και «τραυμάτισε» τη γέφυρα επικίνδυνα στο μεγάλο τόξο (δοξάρι - καμάρα) και γύρω από τις φλάχτρες , όπως τις λέμε οι χωριάτες.
Έπειτα την μπάλωσαν με λίγο τσιμέντο, αλλά πάλι κρίθηκε ακατάλληλη για τροχοφόρα. Κάμποσο διάστημα κατόπιν εντολής μηχανικού και Νομαρχίας, την είχαν απαγορευμένη. Σήμερα ο κόσμος με φόβο θεού αποφασίζει και περνάει». 22
Τώρα πια το βασικό πρόβλημα του γεφυριού το δημιουργούν τα αυτοκίνητα που διέρχονται από πάνω του. Οι κραδασμοί αλλά και το ανεξέλεγκτο βάρος τους, προκαλούν μεγάλες φθορές σε ένα οικοδόμημα που έγινε για πολύ μικρότερες καταπονήσεις. Για το σκοπό αυτό, τοποθετήθηκαν τρεις μεταλλικές πινακίδες πάνω του που προειδοποιούν ότι μόνο μικρά οχήματα μπορούν να διέλθουν. Το γεφύρι της Τέμπλας έχει κριθεί «ιστορικό διατηρητέο μνημείο». 23
Η μετάβαση στον χώρο του γεφυριού γίνεται μέσω Βελαώρας και Τοπολιάνων. Μετά τα Τοπόλιανα παίρνουμε τον δρόμο βόρεια προς Καστράκι και Μπαλασκαίικα και αφού περάσουμε το τσιμεντένιο γεφυράκι στο Λεπιανίτικο ρέμα, ανάμεσα από τα καπνοχώραφα και δίπλα στον Αχελώο, βλέπουμε μπροστά μας το γεφύρι της Τέμπλας. Η απόσταση από τα Τοπόλιανα μέχρι εκεί, διανύεται περίπου σε δεκαπέντε λεπτά. Η επιστροφή μπορεί να γίνει είτε από τον ίδιο δρόμο είτε μέσω Δαφνούλας - Ραφτόπουλου. Από τη μεριά του Βάλτου, μετά το γεφύρι περνάμε από τα χωριά Βρουβιανά, Περδικάκι και Εμπεσσό.
--
17. Από διήγηση του Φάνη Ζαχαράκη από το Νέο Αργύρι τον Οκτώβρη του ‘93
18. Στο βιβλίο του κ. Σπύρου Μαντά «Το γεφύρι κι ο Ηπειρώτης», διαβάζουμε ότι πρωτομαστόροι ήταν οι Γεώργιος Σταμάτης και Βασίλειος Σούλης, Ηπειρώτες και οι δύο και εργολάβος ο Κων/νος Παρίσης. Όσο για το έτος κατασκευής, αναφέρει το 1908 - 1911.
19. Εφημερίδα Διάλογος, Αρ. Φύλλου Νο 15 της 15ης Σεπτεμβρίου 1988, Άρθρο με τίτλο «Το ιστορικό της γέφυρας Τέμπλας», Διήγηση του κ. Χρήστου Β. Μουτσώκου, ο οποίος διατηρούσε χάνι δίπλα στο γεφύρι.
20. Σχεδόν ίδιο σχήμα έχει και το γεφύρι του Αυλακιού, που βρίσκεται λίγο πιο πάνω στον Αχελώο και κατασκευάστηκε από τους ίδιους μαστόρους.
21. Κάτι παρόμοιο με το γεφύρι στην περιοχή Νεράτες της Δάφνης.
22. Εφημερίδα Διάλογος, Αρ. Φύλλου Νο 15 της 15ης Σεπτεμβρίου 1988, Άρθρο με τίτλο «Το ιστορικό της γέφυρας Τέμπλας», Η συνέχεια από την διήγηση του κ. Χρήστου Β. Μουτσώκου.
23. ΦΕΚ 576, τεύχος 20 / 4 - 11 - 87

Στοιχεία γεφυριού :

Μήκος : 76,00 , πλάτος: 4,00 , ύψος: 13,00 , ύψος καμάρας: 10,00 , άνοιγμα καμάρας: 21,00 , κατεύθυνση: Α-Δ , υψόμετρο: 280 , γεωγραφικό ύψος: 39ο06'02.51''Ν , γεωγραφικό πλάτος: 21ο26'02.28''Ε .